Linetasarim JETFİKO

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’in Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine Yalova’da kadın nüfusu, erkeklerden daha fazla. Kadın nüfusunun bu kadar yoğun olduğu Yalova’da, siyaseten kadınların aktif olmadığı görülüyor. Kadınların sadece seçim dönemlerinde bir seçim malzemesi olarak kullanılırken,  aynı zamanda seçim kazandırma aracı olarak kullanıldığı ve bundan da kadınların pek fazla şikâyetçi olmadığı görülmekte. Yalova’da, kadınlar, siyasi ve sosyal yaşamdan giderek uzaklaştırılmış, kadınlarımızda bunu “Kader”diyerek sineye çekmiş ve bugüne kadar hiçbir demokratik tepki de göstermemiştir.

8 Mart Dünya Kadınlar Günü ve Seçimler...

Ancak gelin görün ki, önümüzdeki günlerde kutlanacak "8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü" nedeniyle seçilmişlerin kadınlara ne kadar çok önem verdiğini arka arkaya yapacağı açıklamalarda göreceksiniz Bu hafta içinde 8 Mart Dünya Kadınlar günü çeşitli etkinliklerle kutlanacak. Oysa, önümüzdeki günlerde yapılacak 31 Mart 2024 seçimlerinde Yalova'nın bir çok Belediye Meclisinde Kadın Aday bile bulunmuyor.  Gösterilenler ise, seçilemiyecek sıralarda yer almaktadır. Erkekçe yazmak gerekirse, erkek seçilmişlerin, 8 Mart nedeniyle yaptıkları açıklamalarda, kadınlara ne kadar çok önem verdiklerini, kadınların siyasette demokrasinin temel taşı olduğuna vurgu yaparak, kadınların demokrasinin vazgeçilmez birer unsuru olduğunu vurgularken, kadınlarında buna alkış tuttuklarına tanık olacaksınız...

Kadın Meclis Üyesi Sayısı Giderek Düşüyor...

Oysa, Yalova genelinde 175 seçilmiş meclis üyesinden 2014-2019 döneminde 18 Kadın Meclis üyesi görev yaparken 2019-2024 döneminde ise bu sayı 13'e düşmüştü. Bugün bir çok belediyede kadın meclis üyesi aday bulunmazken, bu belediyeler ilginçtir, 8 Mart'ı kutluyor.  Sadece Yalova Belediyesinde CHP, yaptığı ön seçim sayasinde 2024-2029 döneminde  Yalova Belediye Meclisine 5 Kadın üye sokabilecek, Ak Parti'den ise 2, Kadın Belediye Meclis Üyesi görev yapacak. Ancak diğer belediyelerde ise kadın meclis üye sayısı oldukça yetersizdir.  Oldukça düşündürücü ama  gerçek. Yalova genelinde Belediye meclis üye sayısı giderek  artmasına rağmen, kadın meclis üye sayısı da Yalova'daki kadın muhtarların sayısı gibi düşmektedir. Yalova’da durum böyleyken, Muhtar ve Kadın Meclis Üyesi sayısı giderek düşerken, siyasi propaganda aracı haline gelen ve her zaman ön saflarda mücadele eden kadınların da bu durumdan pek şikâyetçi olmadıkları görülüyor...

Atatürk ve Kadın...

Çağımıza damgasını vuran en önemli kararlardan biri de Türk Kadınına seçme ve seçilme hakkının verilmesinin TBMM’de kabul edilmeden iki yıl önce (1932) yılında, Atatürk’ün isteği üzerine Yalova’nın Gacık Köyüne 22 yaşındaki Meliha Manço’yu atama yoluyla Muhtarlık görevine getirmiştir. 1932 yılında, Meliha Manço, Türkiye’nin ilk Kadın Muhtarı unvanını böylelikle elde etmiştir. Ulu Önder Atatürk, aldığı bu kararla bir kez daha Yalova’nın adını Cumhuriyet devrimleriyle öne çıkarmıştır.  Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu ile Serbest Cumhuriyet Fırkasını Yalova'da kuran Atatürk, kadınların yerel yönetimde başarılı olacağını öngörerek 1932 yılında Türkiye'nin ilk kadın muhtarı Meliha Manço'yu da Yalova Gacık Köyünde Muhtar olarak görevlendirmiştir.  İşte  Atatürk ve Yalova kelimesi yanyana geldiğinde  Cumhuriyetin kurumsallaşmasında Yalova'nın ne kadar önemli bir bölge olduğu da ortaya çıkmaktadır.

Meliha Manço ve 8 Mart...

Cumhuriyetin ilk yıllarında 1932 yılında kadınların da ülkeyi yönetebileceklerini göstererek, Meliha Manço’yu  Cumhuriyet tarihinin ilk kadın muhtarı olarak Gacık Köyü Muhtarlığı görevine getirmişti.  Hem geleneksel Anadolu kadınının cesaretini, hem de Cumhuriyet döneminin zerafetini taşıyan bu genç kadını Atatürk Türkiye’ye örnek olması için Gacık Köyü’ne muhtar yaptıktan sonra, Kadınlarında Ülke ve yerel yönetimlerde söz sahibi olabileceğini düşünen Atatürk, Gacık köyündeki bu deneyimin ardından TBMM’de 1934 yılında seçme ve seçilme hakkı kabul edilmişti. Meliha Manço 1932-1934 yılları arasında 22 yaşında Köyde muhtarlık yaparken, köyün yaşlıları yaptığı muhtarlığı bugün halen Gacık Köyünde anlatmaktadırlar.  Meliha Manço, bu nedenlede 8 Mart'larda daha da bir önem kazanmakta.

Meliha Manço ve Gacık Köyü…
Türkiye'nin ilk Kadın Muhtarı, 1932 yılında Atatürk tarafından Gacık Köyüne Muhtar yapılan Meliha Manço'dur. Manço, Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olmasına rağmen, resmi kayıtlarda adı geçmiyor. Meliha MançoTam bir Cumhuriyet kadını. Cesur ve yürekli. Biz onu Gacık’tan çıkan Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olarak tanıyoruz. Ancak resmi kayıtlarda adı geçmiyordu. 2007 Yılında elime geçen belgeler ışığında Gacık köyünde yaptığım araştırmalar sonrasında Meliha Manço’nun muhtarlık yaptığı dönemlerde yaptığı çalışmaları köyün yaşlılarından dinleme olanağı da bulmuştum. Gacık’ın çok önemli bir özelliği nedense yıllarca görmezden gelindi. Cumhuriyet döneminin ilk kadın muhtarının buradan çıkmış olmasına rağmen, yakın tarihimize kadar bu gerçek bilinmiyordu.

Atatürk, 1932’de Meliha Manço’yu Muhtar Yapıyor...

Meliha Manço'nun Türkiye'nin ilk kadın muhtarının nasıl olduğuna ilişkin öyküsüne gelince: 1929 yılından itibaren Yalova’yı sık sık ziyaret eden Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk, bu ziyaretlerin bir kaçında Gacık Köyü’ne de uğruyor. Bugün hala var olan köy meydanındaki tarihi çınar ağacının altında kahvesini yudumluyor. Köyün meşhur sağır ve dilsiz berberi ‘Bıgıg- bıgıg’a Şerif Ali Özcan'a traş oluyor. Gazi Paşa, Gacık köyünde traş olurken aynı zamanda yakın silah ve çalışma arkadaşlarıyla birlikte berber'de herşeyi konuşuyordu. Çünkü; traş ettiği berberi sağır ve dilsizdi. Böylelikle traş olurken geçirdiği zamanı aynı zamanda görüşmeler yaparak da değerlendiriyordu. İşte o an, Atatürk’ün dikkatini köy meydanında giyimiyle kuşamıyla tam bir Cumhuriyet kızı gibi duran 22 yaşındaki Meliha Manço çekiyor. Hem geleneksel Anadolu kadınının cesaretini, hem de Cumhuriyet döneminin zerafetini ve modernliğini taşıyan bu genç kadını Atatürk, Gacık Köyü’ne muhtar tayin ediyor.

Muhtar Meliha Manço, Köyü Kalkındırıyor...

Böylece Meliha Manço, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın muhtarı olarak 1932 yılında adını bir Türkmen Yörük anasından alan Gacık Köyü’nün muhtarlığını yapmaya başlıyor. Atatürk, burada çevredekilerine, kadınların da ülke yönetiminde söz sahibi olabileceğini ve yönetebileceğini vurguluyor. Meliha Manço'nun başarılı bir şekilde muhtarlık yaptığını gören Atatürk, TBMM'de 26 Ekim 1933 tarihli ve 2329 sayılı Köy Kanunu'nun 20. Maddesinin çıkarılmasıyla; kadınların köy muhtar ve heyetlerine seçilme hakkı tanınmasını sağlıyor. 1932 yılında muhtar olan Meliha Manço, bir yıl içinde Gacık köyünde önemli çalışmalara imza atıyor. Atatürk’ün köye diğer gelişlerinde de köylünün sıkıntılarını, dertlerini aktarıyor. Halen kullanılan köy yolunu da köylünün kendisiyle birlikte genişletmesini sağlıyor imece usuluyle köy okulunu yaptırıyordu.  Meliha Manço, 24 Ocak 1998 tarihinde yaşamını yitirdi.

Meliha Manço, 1934 Yılında Görevi Bırakıyor...

2 yıl boyunca köyünde muhtarlık görevini yürüten Meliha Manço, 1934 yılında görevi kendi isteğiyle bırakıyor. Meliha Manço'nun muhtarlığına tanık olan köyün yaşlıları, Türkiye'nin ilk kadın Muhtarı Meliha Manço'nun gayretli çabalarıyla Gacık köyünün 1932 yılında ayağa kalktıklarını ve imece usulu ile birçok çalışmaya imza attıklarını vurguluyor. 26 Ekim 1933 tarihli ve 2329 sayılı Köy Kanunu'nun 20. Maddesinin çıkarılmasıyla; kadınların köy muhtar ve heyetlerine seçilme hakkı tanınmasınıan ardından ilk seçim gerçekleşti ve 1933 yılında Aydın’ın Çine ilçesine bağlı Karpuzlu Köyü’nün muhtarı Gül Esin seçildi. Böylelikle Gül Esin Türkiye'nin ilk seçilmiş kadın muhtarı olarak kayıtlara geçti. Oysa, Gül Esin'in muhtar olarak seçiliirken, Meliha Manço, Gacık Köyü Muhtarlığını devam ettiriyordu. Tek bir fark vardı. Meliha Manço, Atatürk tarafından atanmıştı. Bir başka ifadeyle seçilmemişti. 1933 yılında kadınların köy muhtarlığına ve azalığına seçilme hakkının verilmesinin ardından, Gül Esin’in adı tarihe böyle geçerken kendisinden bir yıl önce göreve başlayan Meliha Manço’nun adına tarihi kaynaklarda rastlanmıyordu.

2007 Yılında Topladığım Bilgileri Yayınladım...

1933 yılında kadınların köy muhtarlığına ve azalığına seçilme hakkının verilmesinin ardından, Gül Esin’in adı tarihe böyle geçerken kendisinden bir yıl önce göreve başlayan Meliha Manço’nun adına tarihi kaynaklarda rastlanmıyordu. Meliha Manço ile ilgili bilgileri toplamaya başladım. 2007 yılında bu konuyla ilgili defalarca yazı kaleme aldım. Yalova 'da birkaç kez "Yalova'nın lider Kadınları " konulu sinevizyon sunumu gerçekleştirdim. Ardından Türk Tarih Kurumu, Yalova Valiliği, Yalova Belediyesi, Çiftlikköy Belediyesine başvurular yaptım.

Yalova Milletvekillerinin Duyarsızlığı…

Meliha Manço’ile ilgili yaptığım çalışmalara kayıtsız kalmayan Yalova Kent Konseyi Kadın Meclisi Başkanı Nurten Anıl ve üyeler bu konuyla ilgili olarak çalışmalarıma önemli destekler sundular. Panel ve söyleşilerde Meliha Manço’nun Türkiye’nin ilk Kadın Muhtarı olduğu vurgulandı. Hatta bu konuya ilişkin 2008 yılında TBMM’ye kadar gidip CHP Yalova Milletvekili Muharrem İnce ve Ak Parti Yalova Milletvekili İlhan Evcin’e, Meliha Manço dosyası sunarak, Meliha Manço’nun adının resmi kayıtlara girmesi için destek isteyip TBMM’de bu konunun dillendirilmesini talep etmişlerdi. . Ancak, bu konuyla ilgili hiçbir adım atılmadığı gibi yapılan bu çalışmayı bile ciddiye almadılar.

Meliha Manço Ülke Gündemine Taşınıyor…

O günden sonra yoğun bir tanıtım çalışması içerisine girmiştim. Basın Yayın kuruluşlarına belge ve açıklamalar yaparak dikkat çekmeye çalışmıştım. Yerel ve Ulusal basına bu konuyla ilgili olarak yapılan haberlerin ardından çekilen belgesellerle Meliha Manço’nun adı kayıtlara geçmeye başlamıştı. Çiftlikköy Belediyesi de 500 Evler Mahallesi Gacık Yolu üzerinde yeni yapılan parka ilk kadın muhtar Meliha Manço'nun adı verirken, Yalova Belediyesi de Bağlarbaşı Mahallesinde bir sokağa Meliha Manço adını verdi. Meliha Manço'nun adı yakın tarih zamanında tüm ülkeye işte böyle dalga dalga yayıldı.