Linetasarim JETFİKO

Yalova’da son üç ay içinde Yalova’daki seçmen profilinin eğilimini yansıtan iki ayrı anket yapıldı. Yapılan her iki ankette de AK Partinin birinci parti olduğu ortaya çıktı. 2022 Haziran ayında Polimetre’nin ve Eylül ayında Metropol’ün yaptığı anket çalışmalarının sonuçlarına baktığımızda Ak Partinin Yalova’da çok az bir farkla 2 Milletvekili, CHP’nin de 1 Milletvekili çıkartacağı görülüyor.  Bu köşe yazımda önümüzdeki yıl yapılacak olan Milletvekilliği seçimleri ile Yalova’ya özel yayınlanan son anketleri değerlendirmek istiyorum. Çünkü elimizde başka bir veri bulunmuyor.  O nedenle önce bu anketlerin sonuçlarına bir bakalım.

Yalova’da Yapılan İki Anket Sonuçları...

Aşağıda görüldüğü gibi iki ayrı anketin Yalova özelinde yaptığı sonuçlara baktığımızda AK partinin Yalova’da halen birinci parti olduğu görülüyor. Polimetre’nin Haziran ayında, Metropolun ise Eylül ayında yaptığı anket sonuçlarındaki tablolarda görüldüğü gibi en önemli sürprizin, Muharrem İnce’nin kurduğu Memleket Partisinin %1 oy oranı olurken, Zafer Partisinin %1.4 oy oranına ulaştığı görülmekte. Ak Parti, İYİ ve HDP, oylarını arttırken, bir diğer sürpriz sonuç ise, Deva ve Gelecek Partisinde önemli düşüşler yaşanması oldu. Yeni seçim yasasına göre aşağıdaki tabloda da görüleceği gibi; Ak parti son ankette 34.1 oy oranıyla 2, CHP 1 Milletvekili çıkartmakta. Durumun 1+1+1 olabilmesi için İYİ Partinin en az Ak Partinin yarısından bir oy fazla alması yani %17.2 oy alması gerekmektedir.  Oysa, seçim yasası değişmesiydi bu tabloya göre sonuç;, Millet 2, Cumhur 1 olarak değişecekti. Çünkü, son Eylül anketine göre; Cumhur İttifakı %41, Millet İttifakı ise; %47 civarında oy alıyor.  İttifaklar içinde de, D’Hondt sistemi geçerli olduğundan bu durumda İYİ Parti de CHP gibi 1 Milletvekili çıkartacaktı. Eğer, CHP %28. 2 değil, %28.9 oy almış olsaydı. CHP 2 Milletvekili çıkartmış olacaktı.

Polimetre              Metropol

AKP:       29.7          34.1

CHP:      29.2          28.2

İYİ:         11.2          14.4

HDP:      8.2              9.8

MHP:     6.2              6.2

DEVA     7.2              1.6

GELECEK3.9             1.1

SP:         1.6             1.3

Yeni Seçim Yasası İktidara Yarıyor..

Bu tabloya göre, eğer seçim yasası değişmesiydi, 2018 yılında yapılan seçim sistemiyle seçimlere gidilmiş olsaydı, 2023 seçimlerinde Millet İttifakı 2, CHP ve İYİ, Cumhur ittifakı ise, 1 AKP Milletvekili çıkartmış olacaktı. 2018 seçimlerinde milletvekili dağılımı hesaplamasında ittifaka katılan partiler için, parti oyu değil toplam ittifak oyu kullanılıyordu. Bu sayede Millet İttifakı, seçim bölgelerinde birinci sırada gelen parti lehine sonuç veren bir metot niteliğindeki D’Hondt hesabı sayesinde, birçok seçim bölgesinde avantaj elde etti. Bu sistemle Millet ittifakı Türkiye genelinde 19 Milletvekili fazladan çıkartmış oldu. 2018 Elazığ seçimleri buna örnektir. Elazığ’da AKP %54, MHP%14( Cumhur %68), CHP %11, İYİ %10,  Millet %21) oy aldı. Milletvekili sayısı partilerin değil, ittifakların oyuna göre belirlenince MHP ikinci parti olmasına rağmen burada Milletvekili çıkartamamış 4 AKP, 1 CHP Milletvekili çıkartmıştır. İttifakların oy toplamına göre milletvekili belirleme yöntemi, işte bu nedenle de yeni seçim kanunu gündeme gelerek değiştirildi.

2018 Seçimlerinde Sistem Şöyleydi..

2018 seçimlerinde uygulanan sistemde, ittifak yapan partilerin milletvekili sayısı, ittifakın toplam, siyasi partinin aldığı oya bölünmesi ile hesaplanıyordu. Örneğin; bir seçim bölgesinde 2 Milletvekili çıkartılacak. AKP 100 Bin, MHP 51 Bin, CHP 75 Bin oy aldı. AKP ve MHP aynı ittifakta olduğu için toplam oy oranı 151 bin oluyor. Bu durumda  ittifakın yarısından az oy aldığı için CHP, 75 Bin Oy almasına ve ikinci parti olmasına karşın Milletvekili çıkartamıyordu. Bu sistem, birçok ilde Millet ittifakını avantajlı duruma getirmesi nedeniyle Ak parti seçim yasasını değiştirmek zorunda kalmıştır. Bir başka ifadeyle, kabul edilen yasaya göre ise ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı esas alınarak belirlenecek.

Yeni Seçim Yasası Ne Getiriyor...

2023 seçimlerinde uygulanacak yeni seçim yasası 2839 sayılı Milletvekili Seçim Kanunu’na göre sistem, tasnif aşamasında ittifak içindeki partileri diğer partiler ve bağımsızlar karşısında tek bir parti gibi denkleme sokuyor. Yani milletvekillikleri ilk aşamada ittifaklar ile diğer partiler ve milletvekilleri arasında, D'Hondt sistemiyle dağıtılıyor. (Bunu aşağıda  Yalova örnekleriyle anlatmaya çalışacağım)  Yeni seçim kanununa göre Milletvekillerin belirlenmesi ittifakın değil, partilerin aldıkları oya göre belirleniyor. İttifak içindeki partiler, % 1 oy alsa dahi ülke genelindeki %7 seçim barajını aşmış oluyorlar. Küçük partiler için getirilen tek avantajın bu olduğu söylenebilir.  Bir başka ifadeyle yeni sistemle ittifak yapılsa bile her parti kendi alacağı oy oranına göre Milletvekili çıkartabilecek.

Yalova’da Milletvekili Dağılımı Örneği...

3 Milletvekilinin çıkacağı Yalova’da  örneğin A partisi 68.200, B Partisi 56.400, C Partisi 28.800, D Partisi de 19.600 oy aldı. A Partisi birinci geldiği için 1. Milletvekili alır. Sonrasında A partisinin oyu ikiye bölünür ve çıkan 34.100 oya bakılır. B Partisinin  oyu 56.400 olduğundan 2. Milletvekilliğini alır. 34.100 ‘oya ulaşan başka parti olmadığından 3. Milletvekili de A partiye geçmiş olur.  Bir başka ifadeyle Yalova örneğini vermek gerekirse Yalova’da 3 Milletvekilinin 3  ayrı Partiye dağılımı için seçimlerde birinci gelen partinin yarısından bir oy fazla alması gerekmektedir. 2018 Seçim sonuçlarına baktığımızda ise; Yalova genelinde şöyle bir tablo ortaya çıkmıştı. AKP: 68.625 (%44), CHP:44.709 (%29), İYİ: 15325 (%10),HDP:12.247(%8),MHP:12.026 (%(7.7).