Linetasarim JETFİKO

Yalova’da Bir Cumhuriyet Kadını

10 Haziran 2017 Cumartesi 13:24:50

2004 yılından buyana Yalova’nın Çiftlikköy ilçesi Kılıç Köyü Muhtarlığını yürüten 70 yaşındaki Köy Muhtarı Nedime Er, Yalova’da bulunan 44 köy arasında tek kadın köy muhtarı olarak görev yapıyor. 3 dönemdir köyünde muhtar seçilen Nedime Er, kendisini muhtarlığa yönelten en önemli etkenin ise, Atatürk’ün 1932 yılında Yalova’nın Gacık Köyüne yaptığı ziyarette, köyün 22 yaşındaki genç kızı Meliha Manço’yu Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olarak atama yoluyla görevlendirmesi olduğunu vurguluyor.

Yalova Milletvekillerinin Duyarsızlığı…

Günümüzde Meliha Manço’nun kim olduğunu bilmeyen pek çok siyasetçinin varlığını öngörerek bu konu hakkında ayrıca bilgi aktarmak istiyorum. Yaklaşık 12 yıl önce; Türkiye’nin İlk Kadın Muhtarı olan Gacık Köyü Muhtarı Meliha Manço’nun Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olduğunu ortaya çıkarmış, belgelemiş ve Yalova’da yaptığım üç ayrı Konferans ve sunumla da bunu gündeme getirerek ulusal bir kanalda yayınlanan belgesellede Ülke gündemine getirmiştim. Meliha Manço’nun Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olmasını ortaya çıkartmamdan sonra Yalova Kent Konseyi Kadın Meclisi Başkanı Nurten Anıl ve üyeler yoğun bir çaba sarfetti. Hatta bu konuya ilişkin 2008 yılında TBMM’ye kadar gidip CHP Yalova Milletvekili Muharrem İnce ve Ak Parti Yalova Milletvekili İlhan Evcin’e bir dosya vererek, Meliha Manço’nun adının resmi kayıtlara girmesi için destek istemişti. Ancak, bu konuyla ilgili hiçbir adım atılmadı. Bırakın adım atılmasını bu çalışmayı bile ciddiye almadılar. Bunun üzerine, yoğun bir çalışma başlatmış, Türk Tarih Kurumuna başvurmuş, belgeseller ve araştırmalar yaparak inatla çalışmamı yürütmüş, Meliha Manço’nun adını Çiftlikköy’deki bir parka ve Yalova’daki bir sokağa adının verilmesini sağlamıştım. Uzun yıllar süren çabalarımın sonunda Meliha Manço Türkiye’nin İlk kadın muhtarı olarak kayıtlara geçmişti.

Atatürk’ün Yalova’ya Olan Sevgisi ve Meliha Manço... 
Çağımıza damgasını vuran en önemli kararlardan biri de Türk Kadınına seçme ve seçilme hakkının verilmesinin TBMM’de kabul edilmeden iki yıl önce (1932) yılında, Atatürk’ün isteği üzerine Yalova’nın Gacık Köyüne 22 yaşındaki Meliha Manço’yu atama yoluyla Muhtarlık görevine getirmiştir. 1932 yılında, Meliha Manço, Türkiye’nin ilk Kadın Muhtarı unvanını böylelikle elde etmiştir. Ulu Önder Atatürk, aldığı bu kararla bir kez daha Yalova’nın adını Cumhuriyet devrimleriyle öne çıkarmıştır. Atatürk,  Cumhuriyetin ilk yıllarında 1932 yılında kadınların da ülkeyi yönetebileceklerini göstererek, Meliha Manço’yu  Cumhuriyet tarihinin ilk kadın muhtarı olarak Gacık Köyü Muhtarlığı görevine getirmişti.  Hem geleneksel Anadolu kadınının cesaretini, hem de Cumhuriyet döneminin zerafetini taşıyan bu genç kadını Atatürk Türkiye’ye örnek olması için Gacık Köyü’ne muhtar yaptıktan sonra, Kadınlarında Ülke ve yerel yönetimlerde söz sahibi olabileceğini düşünen Atatürk, Gacık köyündeki bu deneyimin ardından TBMM’de 1934 yılında seçme ve seçilme hakkı kabul edilmişti.

Yalova’nın Sözlü Tarih Çalışmaları Devam Ediyor..

Okurlarımıza sadece haber değil, Yalova’da yaptığı çalışmalarla iz bırakmış, değişik meslek gruplarından gelen Yalova’nın değerlerinin unutulmaması ve gelecek kuşaklarca da hatırlanması amacıyla  bir köprü görevi olmayı üstlendik. Bu nedenle yüz yüze görüşmeler yaparak video çekimleriyle Yalova’nın bir dönemine damgasını vurmuş, tanıklık etmiş büyüklerimizle, geçmişi geleceğe taşıyan bir köprü olmayı hedefledik.İşte bu köşe yazımda da Yalova’nın tek Kadın köy muhtarı olan Gacık köyü Muhtarı Nedime Er’le söyleştik.  2004 yılından buyana Kılıç köyü Muhtarı olan 2009 ve 2014 seçimlerinde de erkek rakiplerine de büyük fark atarak seçimleri kazanan 70 yaşındaki Muhtar Nedime Er, köyünde yaptığı çalışmalarla adından söz ettirirken aynı zamanda köyün kaderini de değiştiren isimlerden biri oldu.

Yalova’da bulunan 44 köy arasında tek kadın köy muhtarı olan Nedime Er, kendisini muhtarlığa yönelten en önemli etkenin, Gacık köyünde 1932 yılında ilk kadın muhtar olarak görev yapan Meliha Manço olduğunu söyledi. (Meliha Manço, 1932 yılında Atatürk'ün Yalova'nın Gacık k öyüne yaptığı ziyaret sırasında atama yoluyla muhtar ilan edilmişti. 1934 yılında Anayasa’da yapılan bir değişiklikle kadınlara seçme ve seçilme haklarının verilmesinden 2 yıl önce Atatürk, 1932 yılında Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olarak atama yoluyla Yalova’nın Gacık köyünde Meliha Manço’yu muhtar yapmıştı.)

 “Ben Atatürk’ün muhtar yaptığı Meliha Manço’yu örnek alıyo rum”

1932 yılında Atatürk tarafından Gacık köyüne muhtar yapılan Meliha Manço’nun tam bir Cumhuriyet kadını olduğunu ve kendisine de rehber edindiğini söyleyen Gacık köyü Muhtarı Nedime Er, Meliha Manço’dan sonra kendisinin Yalova’nın ilk ve tek köy muhtarı olduğunu, Yalova’da kadın muhtarların sayısının giderek düştüğünü, 10 yıl önce 8 kadın muhtar bulunurken bu sayının 2017’de 3’e düştüğünü söyledi.

“12 yıl önce 8 muhtar vardı. Şimdi 93 muhtardan sadece 3’ü kadın”

2004 yılından buyana Gacık köyü Muhtarlığını yürüten Er, “Ben muhtar seçildiğimde tek köy kadın muhtarı olmakla birlikte Yalova genelinde 8 kadın muhtar bulunuyordu. 2017 yılına geldiğimizde Yalova’da toplam 93 muhtardan sadece 3 kadın muhtar var. Benim dışımda Çiftlikköy Sahil Muhtarı Ebru Filiz ve Yalova Dere Mahallesi Muhtarı Faize Demir Kahraman görev başında. Tüm bunları bir kenara bırakın; Yalova Valimizin dışında Yalova protokolünde kadın dahi bulunmamaktadır” dedi.

“Atatürk’’e ve O’nun annesine yapılan hakaretlere çok üzülüyorum”

Türk kadınlarının ve özellikle seçilmiş kadınların Büyük Önder Atatürk’e çok şey borçlu olduğunu belirten Nedime Er, “Türk kadınına seçme ve seçilme hakkını 1934 yılında getiren Atatürk’e ve O’nu yetiştirip bir dünya lideri yapan annesine yönelik son günlerde yapılan hakaretler ve küfürler, seçilmiş bir Türk kadını olarak beni derinden üzüyor. Bize ne oldu böyle, bizler bu kadar mı küçüldük? Üstelik bu hakaret ve küfürler görsel basında yapılıyor. Yazık; çok yazık” şeklinde konuştu.

“Atatürk Kılıç köyünü, Yalova’nın ilk nahiyesi yapmıştı”

Kılıç köyünün Büyük Önder Atatürk’ün isteği ile nahiye yapıldığını, Çiftlikköy ilçesinin uzun yıllar Kılıç nahiyesine bağlı olduğunu, Yalova’nın ilk nahiyesinin de Kılıç köyü olduğunu hatırlatan Er, “Atatürk sık sık Gacık köyüne gelirken, Kılıç köyünün 9 köyün tam ortasında olduğunu görünce verdiği emirle Kılıç’ı o yıllarda nahiye yapmıştı. Çınarcık ilçesi henüz köyken, Kılıç, o yıllarda nahiye idi” dedi.

“Kadın muhtardan daha zoru, köyün kadın muhtarı olmaktır”

Erkek egemen bir toplumda kadın muhtar olmanın zorluğunu anlatan Nedime Er, şunları söyledi: “Kadın muhtardan daha zor olanı bir köyün kadın muhtarı olmaktır. İlk zamanlar zorluk çeksem de işimi severek ve gönül bağı kurarak yapıyorum. Oysa kadınların, problem çözme konusuna daha pozitif yaklaştıkları için daha başarılı olduklarını söyleyebilirim. Her şey daha seviyeli, ölçülü oluyor. Sizi dinleyebiliyorlar. Kadın olunca daha da bir öncü oluyorsunuz. Köy kahvesine girdiğimde erkekler beni saygıyla karşılıyorlar. Ben muhtar olunca köyde kavgalar, küfürlü konuşmalar bitti. Bu nedenle her mahalleye, her köye kadın eli değmesi gerekiyor. Çünkü, özellikle köylerde muhtarlık, devletin en küçük birimidir.”

“Göçler, Yalova’da kadına bakış açısını değiştirdi”

Yalova’ya son yıllarda yaşanan dış göçlerle birlikte kadına bakış açısının değiştiğini, geçmiş yıllarda Yalova’daki Ak-al, Yalova Elyaf, Aksa fabrikalarında 5 bini aşkın kadın işçinin çalıştığını, Yalova’da kadının istihdamının geçmiş yıllarda çok fazla olduğunu hatırlatan Nedime Er, “Ben doğma büyüme Yalovalıyım. Ne yazık ki, Yalova, dokusunu kaybetti. Ben 1970’li yıllarda Yalova’da otururken, Karamürsel caddesine çıktığımda yolda karşılaştığım iki kişiden birine selam verip sohbet ederdim. Eskiden Yalova’da yazlık sinemaya gider, gece yarısı evimize dönebilirdik. Asla hiç kimse kimseye rahatsızlık vermezdi. Sahile çıkar, gezerdik. Hiç kimse kılığımıza, kıyafetimize karışmazdı. Bir başka tespitim ise; yaşanan göçlerden sonra kız çocuklarının Yalova’da okula fazla yönelmediğidir. Bu da Yalova’nın geleceğini etkileyen önemli bir faktördür” şeklinde konuştu.

“Tarım alanları satıldı, Kılıç’ta artık Karpuz Festivali yapılmıyor”

Kılıç köyünde tarım alanların yok pahasına satıldığını, tarım arazilerin elden gittiğini, bu nedenle de bir zamanlar Yalova’nın tarım deposu olarak tanımlanan Kılıç köyünde, tarımın da giderek azaldığını vurgulayan Er, şöyle konuştu: “Bir Zamanlar Kılıç Vadisi olarak anılan bölgemizde türlü türlü meyve yetişirdi. Elma bahçelerimiz, şeftali bahçelerimiz; hepsi gitti. Yalova elmasını meşhur eden Kılıç’tı. Buralarda eskiden elma festivalleri de yapardık. Yalova’nın tarım deposu olan Kılıç köyü ne yazık ki bugün farklı bir konuma gelmiştir.”

“Otoban için satın alınan arsalar 1 yılda 5 kez el değiştirdi”

Körfez Köprüsü İstanbul -İzmir Otoyolu projesi açıklanmadan otoyolun geçtiği Kılıçköy’deki arazilerin, köylülerin otoyoldan haberi olmadan satın alındığını, arazilerin yok pahasına satıldığını belirten Nedime Er, konuya ilişkin şunları söyledi: “Otoyol projesi ile birlikte en çok kamulaştırma bizim köyde oldu. Sadece bizim köyde 400 civarında tapuda kamulaştırma gerçekleşti. Bu otoyolun çevresinde de yüzlerce arazi satıldı ve kısa süre içinde 5 kez el değiştirdi. Köylünün elinden yok pahasına satın alınan araziler kısa süreler içinde el değiştirdi. Otoyollar yapıldıktan sonra gişeler de bizim Kılıç köyde yapıldı. Dolayısıyla buradaki arsalar çok değerlendi. Yok pahasına satılan arsalar, yüzlerce kişiyi zengin ederken, arsayı satan Kılıçköylüler babalarından, dedelerinden kalan miras toprakları satarken o günlerde seviniyorlardı; şimdi ise çok pişmanlar.”

“Kılıçköy’de 2 bakkal, 3 emlakçı ofisi var”

İzmir otoyolu gişelerinin Kılıç köyde olması nedeniyle köydeki arsalara halen talep olduğunu belirten Nedime Er, “Olacak şey değil ama köyümüzde 2 bakkal dükkanı varken, 3 emlakçı ofisi, onlarca da emlakçı bulunuyor. Köyde emlak alım satımı en fazla yapılan işlerden biri” derken, Yalova’nın köylerinde dış göçlerin genellikle kabul görmediğini, köylerin dokusunun bozulmadığını, Suriyelilerin ise köyleri değil kent merkezlerini tercih ettiğini belirten Nedime Er, “Köyümüzde çok az dış göç var. Gelenler de bizim gelenek ve kültürlerimize uyum sağlıyorlar. Ancak muhtar olarak protokol toplantılarına katıldığımda en fazla gelen şikayetlerin başında göçlerden oluşan ve kentin dokusuna zarar veren gelişmelerin yer aldığını gözlemliyorum. Asayiş olaylarının artmasında da yaşanan bu göçlerin önemli bir payı olduğu dillendiriliyor” şeklinde konuştu.

“Hak verilmez alınır, kadınlar siyasete girmelidir”

Yalova’da kadınların siyaseten geri bırakıldığını, girmek isteyenlerin de erkek siyasetçiler tarafından etkisiz ve pasif sıralamalara konulduğunu belirten Nedime Er, son olarak şunları söyledi: “Buradan tüm kadınlarımıza  sesleniyorum; seçimlere mutlaka girsinler. Bu muhtarlık olur, yerel yönetim olur. Seçim çalışması yapmak gerçekten çok güzel. Seçilmek çok güzel. Muhtarlığı mutlaka kadınların yapması gerekiyor. Her mahalleye, köye kadın elinin değmesi gerekiyor. Biz daha farklı gözle görüyoruz diye düşünüyorum. Yani kadın gözüyle görmek ve kadın gözüyle bir şeyleri yapmak çok daha farklı oluyor. O nedenle kadınlar aktif siyasetin içinde olmalı, engelleri de aşmalı; hak verilmez alınır.”

İşte Nedime Er'in anlattıkları ve Ayrıntılar​

Not: Diğer video Söyleşilerimiz İçin TIKLAYIN