Linetasarim JETFİKO

Gacık Köyü Muhtarı Meliha Manço’nun 1932 Yılında Atatürk tarafından Türkiye’nin ilk Kadın Muhtarı olmasının ardından tam 89 yıl geçti. Bugün Yalova’da toplam 93 Muhtar görev yaparken bunlardan sadece 3 kadın muhtarımız bulunuyor. Oysa bir önceki dönemlerde Kadın Muhtar sayımız 9 kişiydi. Belediye Meclislerine de baktığımızda da durum değişmiyor. Bugün Yalova il genelinde toplam 174 seçilmiş Meclis üyesinden sadece 13 kadın Meclis üyesi bulunmaktadır. Oysa 2014-2019 döneminde 18 Kadın Meclis üyesi görev yapıyordu.

Erkekler İçin Güzel bir Tablo…
Erkekçe yazmak gerekirse, erkek seçilmişlerin, 8 Mart nedeniyle yaptıkları açıklamalarda, kadınlara ne kadar çok önem verdiklerini, kadınların siyasette demokrasinin temel taşı olduğuna vurgu yaparak, kadınların demokrasinin vazgeçilmez birer unsuru olduğunu vurgularken, kadınlarında buna alkış tuttuklarına tanık oldunuz.. Tek bir kadın meclis üyesi olmayan belediyeler bile 8 Mart Dünya Çalışan Kadınlar gününü kutlarken en fazla alkışı yine kadınlardan aldılar. Biz erkekler için güzel bir tablo dedik ya. 89 Yıl önce Türkiye’nin ilk Kadın Muhtarının çıktığı Yalova’da 89 yıl boyunca tek bir Kadın İl Genel Meclis Üyesi çıkartmayan bir il olarak da tarihe geçtik..

Kadınlar Bu Durumdan Oldukça Hoşnut…
Yalova’da durum böyleyken, Muhtar ve Kadın meclis üyesi sayısı giderek düşerken, siyasi propaganda aracı haline gelen ve her zaman ön saflarda mücadele eden kadınların da bu durumdan pek şikâyetçi olmadıkları görülüyor. Kadınların bu tutumu da en fazla biz erkekleri mutlu etmiştir. Tüm bunları erkekçe yazdıktan sonra gelelim asıl konumuz Türkiye’nin ilk Kadın Muhtarı Meliha Manço’nun öyküsüne,,,

Meliha Manço ve Gacık Köyü…
Türkiye'nin ilk Kadın Muhtarı, 1932 yılında Atatürk tarafından Gacık Köyüne Muhtar yapılan Meliha Manço'dur. Manço, Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olmasına rağmen, resmi kayıtlarda adı geçmiyor. Meliha MançoTam bir Cumhuriyet kadını. Cesur ve yürekli. Biz onu Gacık’tan çıkan Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olarak tanıyoruz. Ancak resmi kayıtlarda adı geçmiyordu. 2007 Yılında elime geçen belgeler ışığında Gacık köyünde yaptığım araştırmalar sonrasında Meliha Manço’nun muhtarlık yaptığı dönemlerde yaptığı çalışmaları köyün yaşlılarından dinleme olanağı da bulmuştum. Gacık’ın çok önemli bir özelliği nedense yıllarca görmezden gelindi. Cumhuriyet döneminin ilk kadın muhtarının buradan çıkmış olmasına rağmen, yakın tarihimize kadar bu gerçek bilinmiyordu.

Atatürk, 1932’de Meliha Manço’yu Muhtar Yapıyor...
Meliha Manço'nun Türkiye'nin ilk kadın muhtarının nasıl olduğuna ilişkin öyküsüne gelince: 1929 yılından itibaren Yalova’yı sık sık ziyaret eden Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk, bu ziyaretlerin bir kaçında Gacık Köyü’ne de uğruyor. Bugün hala var olan köy meydanındaki tarihi çınar ağacının altında kahvesini yudumluyor. Köyün meşhur sağır ve dilsiz berberi ‘Bıgıg- bıgıg’a Şerif Ali Özcan'a traş oluyor. Gazi Paşa, Gacık köyünde traş olurken aynı zamanda yakın silah ve çalışma arkadaşlarıyla birlikte berber'de herşeyi konuşuyordu. Çünkü; traş ettiği berberi sağır ve dilsizdi. Böylelikle traş olurken geçirdiği zamanı aynı zamanda görüşmeler yaparak da değerlendiriyordu. İşte o an, Atatürk’ün dikkatini köy meydanında giyimiyle kuşamıyla tam bir Cumhuriyet kızı gibi duran 22 yaşındaki Meliha Manço çekiyor. Hem geleneksel Anadolu kadınının cesaretini, hem de Cumhuriyet döneminin zerafetini ve modernliğini taşıyan bu genç kadını Atatürk, Gacık Köyü’ne muhtar tayin ediyor.

Muhtar Meliha Manço, Köyü Kalkındırıyor...
Böylece Meliha Manço, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın muhtarı olarak 1932 yılında adını bir Türkmen Yörük anasından alan Gacık Köyü’nün muhtarlığını yapmaya başlıyor. Atatürk, burada çevredekilerine, kadınların da ülke yönetiminde söz sahibi olabileceğini ve yönetebileceğini vurguluyor. Meliha Manço'nun başarılı bir şekilde muhtarlık yaptığını gören Atatürk, TBMM'de 26 Ekim 1933 tarihli ve 2329 sayılı Köy Kanunu'nun 20. Maddesinin çıkarılmasıyla; kadınların köy muhtar ve heyetlerine seçilme hakkı tanınmasını sağlıyor. 1932 yılında muhtar olan Meliha Manço, bir yıl içinde Gacık köyünde önemli çalışmalara imza atıyor. Atatürk’ün köye diğer gelişlerinde de köylünün sıkıntılarını, dertlerini aktarıyor. Halen kullanılan köy yolunu da köylünün kendisiyle birlikte genişletiyor, okul binasını onartıyor.

Meliha Manço, 1934 Yılında Görevi Bırakıyor....
2 yıl boyunca köyünde muhtarlık görevini yürüten Meliha Manço, 1934 yılında görevi kendi isteğiyle bırakıyor. Meliha Manço'nun muhtarlığına tanık olan köyün yaşlıları, Türkiye'nin ilk kadın Muhtarı Meliha Manço'nun gayretli çabalarıyla Gacık köyünün 1932 yılında ayağa kalktıklarını ve imece usulu ile birçok çalışmaya imza attıklarını vurguluyor. 26 Ekim 1933 tarihli ve 2329 sayılı Köy Kanunu'nun 20. Maddesinin çıkarılmasıyla; kadınların köy muhtar ve heyetlerine seçilme hakkı tanınmasınıan ardından ilk seçim gerçekleşti ve 1933 yılında Aydın’ın Çine ilçesine bağlı Karpuzlu Köyü’nün muhtarı Gül Esin seçildi. Böylelikle Gül Esin Türkiye'nin ilk seçilmiş kadın muhtarı olarak kayıtlara geçti. Oysa, Gül Esin'in muhtar olarak seçiliirken, Meliha Manço Gacık Köyü Muhtarlığını devam ettiriyordu. Tek bir fark vardı. Meliha Manço, Atatürk tarafından atanmıştı. Bir başka ifadeyle seçilmemişti. 1933 yılında kadınların köy muhtarlığına ve azalığına seçilme hakkının verilmesinin ardından, Gül Esin’in adı tarihe böyle geçerken kendisinden bir yıl önce göreve başlayan Meliha Manço’nun adına tarihi kaynaklarda rastlanmıyordu.

2007 Yılında Topladığım Bilgileri Yayınladım...
1933 yılında kadınların köy muhtarlığına ve azalığına seçilme hakkının verilmesinin ardından, Gül Esin’in adı tarihe böyle geçerken kendisinden bir yıl önce göreve başlayan Meliha Manço’nun adına tarihi kaynaklarda rastlanmıyordu. Meliha Manço ile ilgili bilgileri toplamaya başladım. 2007 yılında bu konuyla ilgili defalarca yazı kaleme aldım. Yalova 'da birkaç kez "Yalova'nın lider Kadınları " konulu sinevizyon sunumu gerçekleştirdim. Ardından Türk Tarih Kurumu, Yalova Valiliği, Yalova Belediyesi, Çiftlikköy Belediyesine başvurular yaptım.

Yalova Milletvekillerinin Duyarsızlığı…
Meliha Manço’ile ilgili yaptığım çalışmalara kayıtsız kalmayan Yalova Kent Konseyi Kadın Meclisi Başkanı Nurten Anıl ve üyeler bu konuyla ilgili olarak çalışmalarıma önemli destekler sundular. Panel ve söyleşilerde Meliha Manço’nun Türkiye’nin ilk Kadın Muhtarı olduğu vurgulandı. Hatta bu konuya ilişkin 2008 yılında TBMM’ye kadar gidip CHP Yalova Milletvekili Muharrem İnce ve Ak Parti Yalova Milletvekili İlhan Evcin’e, Meliha Manço dosyası sunarak, Meliha Manço’nun adının resmi kayıtlara girmesi için destek isteyip TBMM’de bu konunun dillendirilmesini talep etmişlerdi. . Ancak, bu konuyla ilgili hiçbir adım atılmadığı gibi yapılan bu çalışmayı bile ciddiye almadılar.

Meliha Manço Ülke Gündemine Taşınıyor…
O günden sonra yoğun bir tanıtım çalışması içerisine girmiştim. Basın Yayın kuruluşlarına belge ve açıklamalar yaparak dikkat çekmeye çalışmıştım. Yerel ve Ulusal basına bu konuyla ilgili olarak yapılan haberlerin ardından çekilen belgesellerle Meliha Manço’nun adı kayıtlara geçmeye başlamıştı. Çiftlikköy Belediyesi de 500 Evler Mahallesi Gacık Yolu üzerinde yeni yapılan parka ilk kadın muhtar Meliha Manço'nun adı verirken, Yalova Belediyesi de Bağlarbaşı Mahallesinde bir sokağa Meliha Manço adını verdi. Meliha Manço'nun adı yakın tarih zamanında tüm ülkeye işte böyle dalga dalga yayıldı.